نگاهی کوتاه ولی ژرف بر جزیره ی کامینو
سید سینا میر عربشاهی

نگاهی کوتاه ولی ژرف بر جزیره ی کامینو
سید سینا میر عربشاهی

مدت‌ها پیش از آنکه نام وی با ژانر مهیج و دادگاهی مدرن گره بخورد، هفته‌ای نزدیک به هفتاد ساعت را صرف وکالت و رسیدگی به دعوی حقوقی می‌کرد و با این حال هر روز پیش از ورود به دادگاه یا در فواصل بین جلسات به علاقه‌ی اصلی خود یعنی رمان‌نویسی می‌پرداخت.
متولد 8 فوریه‌ی 1955 در شهر جونزبرو، ایالت آرکانزا؛ جان گریشام از کودکی آرزوی بازی در لیگ حرفه‌ای بیسبال را داشت. در اوایل جوانی متوجه فقدان استعداد کافی برای این هدف شده و سراغ تحصیل در رشته‌ی حسابداری می‌رود تا به کارشناس مالیاتی بدل شود. پس از اخذ مدرک، علاقه‌اش از قانون مالیات به حقوق جزا و دعاوی قضایی تغییر می‌کند و دگربار تغییر مسیر داده، به دنبال وکالت می‌رود. از سال 1981 به مدت ده سال مشغول وکالت در دادگاه‌های شهر ساوتهیوِن بوده است. در سال 1983 وارد مجلس نمایندگان ایالت میسیسیپی شد و نزدیک به هفت سال به عنوان نماینده‌ای دموکرات خدمت کرد.
شنیدن اظهارات دلخراش دخترکی دوازده‌ساله و قربانی تجاوز جنسی بود که الهام‌بخش وی در نوشتن اولین رمانش شد. در آن کتابْ پدر قربانی، متجاوزان دخترش را به قتل می‌رساند. گریشام سه سال هر روز ساعت پنج صبح از خواب بلند می‌شد تا پیش از شروع کار، فرصتی برای جلو بردن داستانش داشته باشد. سرانجام به سال 1987 رمان «زمانی برای کشتن» را به پایان رسانید. ناشرین بسیاری از پذیرش کتاب او امتناع کردند و در نهایت، انتشاراتی کوچک حاضر به چاپ تنها 5000 هزار نسخه از آن در سال 1988 شد.
شاید این پایانی ناخوشایند برای حرفه‌ی نوپای گریشام به حساب می‌آمد! اما نه، او پیش از این شروع به نوشتن کتاب بعدی کرده بود و خیلی زود نویسندگی را به حرفه‌ای تمام وقت مبدّل ساخت. رمان بعدی وی با نام «شرکت»، داستانی بود درباره‌ی وکیلی جوان و موفق که جذب دفتر وکالتی مشکوک می‌شود. هنگامی که گریشام امتیاز داستان را در ازای مبلغی قابل توجه به یکی از ابرکمپانی¬های فیلم¬سازی ایالات متحده فروخت، یکباره به‌سان مهره‌ای پول‌ساز در صنعت چاپ آمریکا در آمد. کتاب دوم او در سال 1991 به مدت چهل و هفت هفته در صدر جدول پرفروش‌ترین‌های نیویورک‌تایمز قرار داشت و سرانجام در همان سال به عنوان پرمخاطب‌ترین کتاب سال شناخته شد. موفقیت‌های بزرگ و متعدد رمان‌های بعدی‌اش نیز گواه مهارت او در این ژانر داستانی بودند.
نقد زیر، نگاهی است کوتاه ولی ژرف بر آخرین رمان جان رِی گریشام جونیور با نام «جزیره‌ی کامینو» و روایت داستان‌ آدم‌هایی است که بی‌آنکه بدانند حلقه‌ای از زنجیر هستند و البته به لحاظ اهمیت جایگاه و نقش آن‌ها در پیشبردِ این خطّ سِیر، هیچ‌یک برتر از دیگری به شمار نمی¬آیند. ترجمه¬ی این کتاب در زمستان سال 1396 توسط انتشارات مروارید به چاپ می¬رسد.  
داستان جزیره¬ی کامینو، عکسی فوری از موقعیت آدم¬های قصه¬ نیست. تنها، تصویری دو بعدی از تقابل بدْ میان دزدان و نیکْ میان کتابخوانان و کتابفروشان نشان نمی¬دهد.  
جزیره¬ی کامینو تصویری چند بعدی است و ژرفا و زوایای تاریک افراد قصه را می¬شکافد. از یک طرف برای نخستین¬بار (یا دست¬کم اندک¬بار) به این فصل از اجتماع و روابط حاکم بر آن چهره می¬دهد و از طرف دیگر شکاف عظیم اجتماعی و تمرکز شعورِ جمعی بالا نزد اهالی کتاب را کمرنگ می¬کند. با توقف در این سطح، موجب پرورش نگاه انتقادی- اجتماعی به این بخش از جامعه می¬شود و خوش¬بینانه آن را در هر دو سوی روابط قرار می¬دهد.
جزیره¬ی کامینو نشان می¬دهد که چگونه اعضای یکسری شِبه طبقات فرهیخته در معده¬ی روابط فاسد حاکم هضم می¬شوند و در مسیر ترقی فردی خویش، به راحتی جامه¬ی دوستانه بر تن می¬کنند. تغییر روایت فصل¬ها از شخصیتی به دیگر شخصیت¬ها و مختصات زندگی و روابط آن¬ها گواه این دگردیسی است.
بخش¬های کتاب از ابتدا داستانی را پیش می¬برند که اگرچه به نظرْ موضوع و محوریت اصلی رمّان است اما تنها تکه¬ی دیگری از زنجیری است که تمامی شخصیت¬های آن را به یکدیگر پیوند می¬دهد؛ کاراکترهایی که هرکدام نماد خلق و خویی گاه بسیار متفاوت هستند.
فصل پایانی جزیره¬ی کامینو، ما را به بازخوانی بیست و چهار ساعت در خواب و بیداری می¬کشاند. هرچند که فصل پایانی، نقطه¬ی اوج انحطاط شخصیت¬(های) اصلی داستان نیست، گریشام در میان هجمه¬ی رویکردهای گونا¬گون قابل شناسایی در اثر، به دو رویکرد متفاوت مدعیان فرهنگ پرداخته و هر یک را با نگاهی مجهّز به فیلتر ویژه¬ی هر فرد عیان می¬کند. این-جاست که پرسشی پیش می¬آید؛ آیا داستان گریشام معنایی پنهان¬تر را در لایه¬های زیرین خود حمل نمی¬کند؟ آیا جزیره¬ی کامینو چیزی غیر از توصیف رئالیستیک جماعت کتاب¬در¬دست نیست؟! البته که چنین است و جزیره¬ی کامینو جماعتی از پایان دهه¬ی نود و دو دهه¬ی ابتدایی از قرن بیست و یک را بیش از بسیاری از مراکز تحقیقات اجتماعی و نویسندگان و کارشناسان کَند و کاو می¬کند. اگر او در سطحی تلاش دارد گزارشی (یا روایتی) رئالیستیک از وضعیت نشر و فروش و سرقت ادبی و خلاصه هرآنچه کلمات و خطوط و کتاب¬ها را در معرض آسیب می¬گذارد به دست دهد، در سطح دوم تلاش ¬دارد سرمشقی بی¬تعصب برای مبارزاتی علیه دسته¬بندی طبقاتیِ شعور اجتماعی برای مخاطبان خود تصویر کند.
در این سطح است که ظرافت حقیقی قلم گریشام نمایان می¬شود، کنشی که به مخاطب نهیب می¬زند: «جزیره¬ی کامینو را که تمام کردی، کتابی دیگر را از من به¬دست بگیر.»