نگاهی به کتاب شعر « عهد نسیم » سروده ی وحید داور
فرناز جعفرزادگان

"بلبل در گورستان شهر "

نگاه و نقدی از فرناز جعفرزادگان بر کتاب شعر " عهد نسیم " سروده ی وحید داور

کتاب شعر عهد نسیم سوگسرودی ست که وحید داور برای دوستش مانایاد علیرضا نسیمی شاعر شیرازی سروده و توسط نشر حکمت کلمه در بهار 1398 چاپ گردیده است .

درواقع "عهد نسیم " از آغاز تا پایان شعری بلند است با دوازده فرگرد ،  که زبان نمادين و اسطوره اي، در آن جايگاهي درخور دارد .  شاعربا بهره گيري از نمادها ، افزون بر اينکه شعر خود را هنرمندانه  مي سرايد،  دغدغه ها، دل مشغولي ها و خواسته هاي خود را از طريق آنها با زباني غيرمستقيم به مخاطب القا می کند . اکثر سروده ها در روایت زبانی اند که تکنیک های بیانی خود را داراست .

شاعر با ترکیب سازی و گاه استفاده از زبان آرکاییک  دست به آفرینش زبانی دیگرگون می زند .

" تیزاب گرم سلطانی آن تمدن را که روی رود بار قلات پی می افکندیم ویرانده بود ."   ( ص،15)

  در این بند ، فعل مرکب " ویرانده بود " درشعرخوش نشسته، گر چه در شعر شاعران دیگر و در قدیم این گونه فعل های مرکب و ترکیب سازی ها وجود داشته .  ترکیب  و تلفیق کلمات انگلیسی و عربی و یا آوردن جملات انگلیسی در سروده ها دیده می شود مانند ترکیب " دنس السماع "

  در شعرهای این کتاب گاهی به دردهای اجتماعی به صورت ایهام وار برمی خوریم که در پس هر واژه معانی دیگری نیز نهفته است .

" زادن ما گریختن بود

و دانسته بودیم که مغز، تنها مغز

با هواپیما می گریزد

...

....

و یا

"گریختن چون زادن بود

رودها بی که بخواهند

زاده می شوند و از مرزها می گذرند

ریگ آنها را در عبور

اما کسی نمی شمرد  "

(ص،18)

  در این بند رود در معنا، فرزند است و در ظاهر رود جاری" هم نشانده شده است .

  ریختن کلمات عبری و اسطوره ای در شعرها ، آوردن نام کتاب داستان ها در پاره روایت ها برای ایهام و نشاندن معنایی دیگرگون در شعر مثل استفاده از نام کتاب داستان جی دی سلینجر " ناتور دشت " و یا " بوف کور " هدایت و کتاب شعر " ابر شلوار پوش" مایاکوفسکی

مهارت و آشنایی شاعر را در سرودن نشان می دهد .

ناتور دشت در پی سرگین پلنگ می گشت

وما گواه انقراض شاعران بودیم ....

(ص،24)

و یا

 و فرق مان اگر می کنند از بوف کور ، جز به خاطر آن نیست

که نز لکاتگان جفت گرفتیم ، نز دختران اثیر ...

(ص25)

  یکی از مواردی که آسیب به شعر مدرن می زند استفاده از ادات تشبیه، " مانند ، شبیه ، چون ومثل " است که اگر شاعران بتوانند این مورد را رعایت کنند و از ادات تشبیه نو استفاده کنند قوت زبان شعر به لحاظ هنری بالاتر می رود .

"چرا که نقاشان گمنام کارت پستال و

شاعران فروتنی بودیم

شبیه پیشوا، مثل بوف کور "

(ص،25)

  در عهد نسیم ، بسته به موقعیت های گوناگون ، شکل های مختلفی از کاربرد یک واژه دیده می شود . برای نمونه ، مردم شیراز به همبرگر می گویند 《همبر》 و 《وحید》 و 《نسیم》《عهد نسیم》هم تا هنگامی که در شیرازند ، همین واژه را به کار می برند .همین واژه در بخش هایی از شعر که در انگلستان می گذرند ،به 《برگر》بدل می شود .

همچنین یاد آوری خاطره در قالب شعر و پیوند دادن به دیگر عناصر متن و شکل گیری شعر به روشی نوین ، وجود دیالوگ در متن ، ریختن عناصر و واژه های محلی که نشان از زندگی شاعر در زادگاهش و همچنین شیراز است و تلفیق آن با کلمات ، مکان ها و جای های لیورپول  ،  آوردن جملات و چینش کلامی که ما را به یاد متون مقدس می اندازد از شگردهای نوشتاری و سرودن داور است .

"  گفتم ، کجا برویم ؟

گفت ،" ملکوت مادرم

وعده گاه کودکان دبستان نگهبان است

آن را لیورپول نامیده اند

-یعنی در زمین بیگانه فرود آمدیم"

آنگاه ، لبان لیمو را بر نان و همبر فشرد

گفتم ،" چرا برویم ؟ "

گفت،"در سنگریز شبانگاهی

گنجشکان نخورده سنگ آیا

بر درخت می مانند ؟

برشاخه ماندن و افتادن

آیا فضیلت گنجشک است ؟ "

(ص،29)

  در هم آمیزی شعر کودکانه با زبانی عامیانه در فرگردهای این کتاب در واقع سخره ی شعر کودکانه را در فرگرد هشتم ، 《 آن قصه که نسیم با نسیم ، یا مریم برای وحید گفت 》می بینیم .

وجود واژه های بیگانه درشعر و ایجاد قافیه با این واژه ها(اوکی، یوکی ) و کلمه هایی که موسیقی را به سروده تزریق می کنند، ظرافت دقت شاعر را نشان می دهند .

کیه کیه این وقت شب ؟

"-من ام ، من ام ، شیر علم ، یه ساعته پشت درم ، وا کن درو تو رو به خدا،

بارون می باره جر و جر و جر ، همه ی تن ام شده خیس و تر "

خاله پیرزن در وا کرد و با دیدن شیر که می لرزید ، گفت ،

" خیس شده ی زیر بارون ، هوزایت گویینگ ؟ یو اوکی ؟

بشین کنار آتیش ! خوش اومدی به یوکی !

(ص،47)

  سروده های این دفتر بیشترتبعیت از نشانه ها دارند  . نشانه ها یی که روابط چند سويه با هم دارند و تكرار و بازتكرار می گردند.  با هم نشینی این نشانه ها و واژه گان ، شعر
داور گاهی معنا و تاویل چند وجهی می گیرد و ايجاد تفاوت می كند.  

 تاویل و معنادر زنجيره ای از تداعی ها و خاطرات حضور و غياب دارد.

 نشانه ها با هم زبانی  شبكه ای و پر از دلالت تشکیل داده اند زبانی که لاكان  "درافتادن به دام شبكه های بی پايان دلالت ها می نامد ".

بخشی از شعر "درآشیان مرغ جگرخواره: "

" اما خویی در همان دم

بازو به بازوی فرانکا گذشت و گفت ،

هشدار که هومنی در بطن اش خواهی کاشت و هومنی بر دست ات خواهد گذاشت

نسیم گفت ،

اینک دو پسر از خیال اش بگیر و

بهل تا برود

پسران را مگاف و هنری نام کنیم و

مگاف از آن من است

او را مگاف نامیده ام

زیرا خدا مصائب ام را از یاد من برده ست

او را هنری نامیده ای،

زیرا خدا تو را در سرزمین خواری ات بارآور ساخت

گفتم ،"مبادا بمیرند"

-ای سست ایمان !

چه باک از آنکه بمیرند؟

نشنیده ای که جفت گلستان پدر

پس از دو شکم که مرده زاد

مردی منور به خواب دید که می فرمود،

'این بار پسری زنده خواهی زاد

نام مرا بر او بگذار

تا گوگل از نام و نشان اش پر شود '

پس او چنان کرد و

نام طفل را ابراهیم نهاد"

ما تازه آمده بودیم و

نام آن مرغ را نمی دانستیم

(ص،55،56)

.  ...

.....

همانطور که می بینیم در دوازده فرگرد این مجموعه ،  با دلالت های مکانی، بینامتنی و ارجاع پذیری روبرو می شویم که گاهی برای خواننده ، زبان متون مقدس تداعی می گردد . زبانی که پراز دلالت ها و ارجاعات متنی ست .تفاوت نگاری شاعرنسبت به زبان در این کتاب درخشان است استفاده ی درست از ظرفیت واژه و درآمیختن کلمات عبری و متون مقدس ، انگلیسی و زبان آرکائیک و آرگو در  شعر ، موجب شده که واژه ها نمادین و عمیق تر در بستر معنا گردند.

 نوع نگاه و نگارش وحید داور به زندگی ، سوگ ، اسطوره ،شعر و حتی شاعر ، متفاوت است و امضای مشخص دارد .

فرناز جعفرزادگان 4 مرداد1398