نگاهی به مجموعه "کشیدن گاری شاهنامه" سروده ابوالقاسم تقوایی؛ علیرضا عباسی

پيش از ورود به مدخل اصلي ، كه نگاهي ست به ويژگي هاي موجود در مجموعه شعر (كشيدن گاري شاهانه ) براي معرفي و بحث در آنها ، احساس مي كنم كه نوشتن چند سطر كلي كه تا حدودي مي تواند با سروده هاي اين مجموعه مناسبت داشته باشد ضروري مي نمايد ، اگرچه همانطور كه اشاره شد اين چند سطر پيش از موضوع اصلي كلي به نظر مي رسند ، اما بدليل پر اهميت بودنشان از نظر وضعيت شعر امروز و نقد آثاري كه در بستر شعر امروز ارائه مي شوند ، بصورتي اشاره وار و بسيار مختصر در حد حوصله ي عنوان ، به آنها پرداخته مي شود.
تناضات و چالش هاي موجود در دنياي امروز كه مستقيما و يا بنوعي غير مستقيم ويژگي هاي اومانيستي ، تحت الشعاع آنها قرار گرفته است ، انسان معاصر را به سوي تفكرات انتقادي گرايش داده اند و در وجه هنري پيدايش آثار مدرن كه از انديشه ي معترض برخوردارند ، حكايت از اين دارد كه هنر با حفظ ويژگي هاي خود متاثر از وضعيت هاي جديد مي باشد و شاعران بعنوان اعضايي از جامعه هنرمندان از اين قائده مستثني نيستند.
عليرغم اينكه نگاه و انديشه اي از جنس اعتراض را مي توان از آثار كلاسيك نيز دريافت اما قوت اين خصيصه در شعر امروز كه متاثر از تفكر جديد و اندیشه ی انتقادی است، بيشتر رخ مي نمايد و حتي مي توان وجودش را بعنوان نقطه قوتی در آثار تلقي كرد.
در همين راستا بدليل پر رنگ تر شدن المان انديشه در آثار گاهي ممكن است ساير المان ها از قبيل تخيل و تصوير كمرنگ تر شوند و اگر اين موضوع اعتبار خاصي بيابد آنگاه احتمال آسيب پذيري اثر هنري را بدليل تاثيرگذاري در شناخت شاخصه هاي زيبا شناختي افزايش خواهد داد ، اما هوشياري و دروني شدن اصول زيباشناسي در شاعران مي تواند علاوه بربهره گيري از تفكرات مدرن و تاثیرپذیری از وضعیت های جدید ، به حفظ ويژگي هاي هنري كمك كند ، آنچنان كه در آثار موفق و ماندگار جهاني چنين قابليتي محسوس و قابل دريافت است.
دردنياي پراز شتاب امروز كه گويي زمان براي هنرمند و مخاطب تنگ به نظر مي رسد، وجود پل ارتباطي قابل اعتماد و از طرفي قابل دست يافت، امكان بيشتري براي تقويت رابطه بين اين دو ایجاد خواهد کرد ، شعر بعنوان هنري كه از مولفه زبان در انتقال و ارتباط، بهره ي ويژه اي مي برد مي تواند با ايجاد صميميت در ارتباط از طريق اين ويژگي مهم،مخاطب را با آثار خود آشتي دهد و اعتماد وي را جلب كند همانطور كه برتولد برشت از مخاطبين بعنوان جان هنرمندان و هايدگر از آنها بعنوان محافظان اصلي آثار هنري ياد كرده اند.
(كشيدن گاري شاهانه) مجموعه ايست متشكل از 50 اثر سروده ي ابوالقاسم تقوايي كه در سال 1388 توسط نشر فرهنگ ايليا ، با تيراژ 1100 نسخه و قيمت 1700 تومان بچاپ نخست رسيده است.
در بررسي اين مجموعه نكات قابل ذكري بچشم مي خورد كه ذكر آنها هم از جهت معرفي آثار و هم به لحاظ پرداختن به نقاط قوت و ضعف آنها از اهميت ويژه اي برخوردارند ، مواردي از قبيل ويژگي زبان ، معنا مداري آثار ، قوت و ضعف تصوير و تخيل در هركدام ، دلالت هاي موضوعي آنها و نيز مصاديق و معيارهاي منطبق بر زندگي انسان امروزکه در اين مجموعه قابل بحث و كنكاش مي باشند.
كليت آثار مجموعه كه برخوردار از زباني صميمي و ملموس مي باشند نشان دهنده وجود ذهن انديشه گراي مولف هستند و نوع انتقال انديشه در آثار با روش ساده ي بياني و آميخته با المان هاي طنز لايه اي و دروني صورت گرفته است .
زبان مجموعه از يكدستي قابل توجهي برخوردار است و به لحاظ امكان ايجاد ارتباط اوليه و ورود حسي و سپس دريافتي مخاطب، ويژگي داراي امتيازي محسوب مي شود اما باید توجه داشت ، وجود محوريت معنايي در آثاري كه شيب روايت در آنها تند شده و در اكثر آثار خاصه سروده هاي بلند مشهود است ، معنا را بصورت ويژگي غالب در وجه دغدغه هاي موضوعي آثار نمود داده است و در همين راستا گاهي به المان تصوير آسيب وارده شده است.
اگرچه وجود تخيل مولف براي انتقال ذهن پر دغدغه اش شعريت را در سروده ها محفوظ نگاه داشته اما مولف مي توانست با استفاده از روش ايجاد ايستگاه هاي تنفسي، شیوه ی تغيير فضابا حفظ ساختار يا انقطاع روايت با توجه معنایی، ويژگي هاي تصويري را در آثارش تقويت كند ، و نيز با همين روش از آسيب نزديك شدن روايت عمودي به نثر يا در اينجا شعر منثور ، جلوگيري نمايد.
بعنوان نمونه هایی از این دست می توان به شعرهای صفحه 40 و 50 و 52 وآثار دیگری در مجموعه که دارای شیب روایتی تند هستند اشاره کرد.
البته ژانر شعر كوتاه موجود در برخي آثار مجموعه كه مولف به آنها گرايش داشته داراي چنين آسيب هايي نيست يا لااقل كمتر مورد آسيب قرار دارد.
(تقصیرخودم نیست/روی برف زود سر می خورم/ لطفادکمه های پیراهنتان را ببندید.)(ص29)
بايد توجه داشت وضعيت شعر در ادبيات مدرن كه به انديشه توجه خاصي مي نمايد همواره از سهولت امكان ارتباط مخاطب بعنوان ويژگي مهمي بهره مي برد و ايجاد چنين امكاني ابتدا به ساكن در وجه حسي و سپس دريافتي، قابليت حائز اهميتي در آن است .
در مجموعه مذكور صميميت انتقال ذهن و انديشه با روش سادگي بيان و زبان صميمي و سالم، باعث شده خواننده رنج ارتباط و دريافت كمتري را متحمل شود و از رمزگشايي لااقل در وجه زبان آسوده بماند كه اين خود به درك معنايي كه دغدغه ي مولف نيز مي باشد كمك شاياني نموده است.
(این پرچم ها/چه سرخ باشندچه سیاه /تاریخ،تاریخ است/.../یکی /تنگ تر از چشم چنگیز/یکی/کوتاه تر از سبیل هیتلر.)(ص42)
دلالت هاي موضوعي آثار به دلالت هاي انساني و نسبتا رمانتيك گرايش دارند و نشانه هاي دال مدلولي بر اثر روايت مداري آثار قابل دريافتند، همين امر سروده ها را در وضعيتي ساختار مند قرار داده و شيوه ي ساختارگرايي نوشتار مولف محسوس است ، دلالت هاي خاص ذكر شده معمولا در وجوه اعتراضي و در زمینه ی به چالش كشيدن دغدغه ها قرار دارند و ذهن مولف به غبار آلودگي ارتباطات انساني بر اثر قرار گرفتن در وضعيت دنياي مدرن و كاهش عواطف و احساسات توجه ويژه اي دارد .
(اين تفنگ را/ مادربراي تو خريده است/ اين ماشين پليس را من/ ما را ببخش/كودك متمدنم!/ ما را ببخش/ وآرام آرام / به اين دنياي وحشي/ عادت كن.) (ص34)
(تا تو با مني/ همه جا كاشان است/ تهران ، كاشان است/ دمشق ،كاشان است/لندن ،كاشان است/ بگذار عكست همچنان/دركيف كوچكم بماند.) (ص31)
(.../و لبخندهاي پدر/ مثل دندان هايش / مصنوعي شده اند.) (ص16)
(.../ حالا كه خوب فكر مي كنم/ مي بينم / بعضي از شيطان ها/ چقدر فرشته اند.) (ص54)
و...
دربرخي آثار مجموعه وجود ارجاعات بيروني كه داراي بار ايدئولوژيك هستند(نزول،حم،نوحه،ان يكاد، قيامت/و...) اگرچه كاركردي درون متني يافته اند اما همچنان بدليل بومي بودن جزو آسيب پذيري ها بحساب مي آيند و قابليت همذات انديشي را براي طيف وسيعي كه ممكن از خارج از تعلقات بومي و مذهبي قرار داشته باشند ، كاهش داده است.
وجود عناصر ، واژه ها ، مصاديق و معيارهاي نزديك و منطبق بر زندگي انسان امروز در آثار مجموعه را مي توان امتيازي براي آنها تلقي كرد چرا كه خواننده را براي كشف لايه هاي دروني آثار تحريك و ترغيب مي كنند و از طرفي طنز دروني سروده ها علاوه بر لطافت ارتباطي به همين ترغيب كمك شاياني كرده اند.
(با اين مغز ليبرال/ چشم دموكرات/ و معده ي سوسياليست/مي ترسم / از ديكتاتور شدن زبانم.)(ص32)

مجموعه مورد نظر داراي قابليت هاي بسياري براي بحث و گفتگو مي باشد خاصه در زمينه ي شعر انديشه ورز وداراي دغدغه هاي موضوعي و نيز برخي آثار اين مجموعه قابليت بازخواني شعري داراي خصيصه هاي شعر مدرن را دارند كه از حوصله ي اين نوشتار خارج است .
انتظار مي رود، از شاعر اين مجموعه در آينده شاهد سرودن آثارموفق ديگري باشيم كه در آنها، علاوه بر بهره گيري از ويژگي هاي عميق معنايي كه دغدغه ي ذهن وي مي باشند و چالش هايي عمومي بحساب مي آيند به كاهش آسيب پذيري آثار در وجه تصويري و تقطيعي در كنار تقويت نقاط برجسته توجه بيشتري شده باشد.