نگاهی به رمان ورم نوشتهء ابراهیم الکونی
محمدعلی عسگری

(رمان ورم نوشتهء ابراهیم الکونی با ترجمهء محمدعلی عسگری در سال 97 از سوي انتشارات فلات با قيمت 28500 تومان منتشر شده است. یادداشت زیر به قلم مترجم نگاهی دارد به ورم و نویسنده‌اش.)

پوستین ربّانی

محمدعلی عسگری

معماي « قدرت » و ارتباط آن با انسان داستاني مرد افکن است که تاکنون به هزار زبان بيان شده و باز هم تازگي دارد. بخصوص وقتي اين قدرت به مثابه پوستيني ربّاني برکسي پوشانده شود و يا صاحب چنين قدرتي تصميم بگيرد به نمايندگي از خدا بر خلقي حکومت کند. دراينجاست که قدرت رنگ « تقدس » به خود مي گيرد و به بي رحمانه ترين شکل در مي آيد و دارنده اش خود را مجاز مي داند با تيغي برنده هر مخالفي را از سر راه خود بردارد و حتي در برابر خالقي که آفريننده اوست قد عَلَم کند. مشکل بزرگ تر زماني است که بخواهند اين قدرت را از او پس بگيرند . بخواهند آن پوستين مقدس را که ديگر با پوست وخون و رگ و پي او عجين شده است از تن او در آورند . آنهم به صورتي زنده زنده ! به تعبيري درست مانند پوست کندن از گوسفندي که هنوز سرش را از تن جدا نکرده اند! داستاني را که ابراهيم الکَوني در رمان « ورم » روايت مي کند عينيت بخشيدن به چنين ماجرايي است. الکَوني يکي از پرکارترين نويسندگان جهان عرب است که تاکنون بيش از 70 اثر خلق کرده و همچنان به نوشتن ادامه مي دهد. يک نويسنده ليبيايي فروتن و بي سر و صدا که به رغم اين همه کار و کوشش همچنان درجهان و به ويژه در ايران ناشناخته است . کسي که درجهان عرب او را تا سطح نجيب محفوظ بالا مي‌برند و برايش اعتبار قايل‌اند . اغلب آثار الکوني در فضايي کويري مي گذرد و به همين خاطر او را مي توان استاد بلا منازع « ادبيات کوير » توصيف کرد. او اما در اعماق آن بيابان هاي خشک و تشنه نه درپي آب و آبادي بلکه در پي آگاهي از ذات انسان و ماهيت ارتباط او با جهان وهستي از يک سو و با سياست و جامعه از سوي ديگر است . الکَوني نثري روان و در عين حال رمز واره دارد که سرشار از اشاره ، تمثيل، کلمات قصار، افسانه و اسطوره هاي مردمان وادي هاي دور افتاده است. او داستان هايش را به شيوه رئاليسم جادويي روايت مي کند و خواننده را با خود به هزار توي خوف انگيز اسرار و رموز تحولاتي مي برد که هم جذاب و گيراست و هم هشيار کننده و آموزنده . فضايي که در آن مرزهاي بين حقيقت و مجاز ، واقعيت و ذهن ، تاريخ و اسطوره ، مذهب و افسانه در هم ريخته شده و به آدمي نگاهي مرکب و چند پهلو مي بخشد تا به جاي ماندن در سطح بعضي واقعيت ها به اعماق شان فررفته و به جاي تاثير پذيري از برخي رخدادهاي گذراي سياسي نگرشي عمق تر داشته باشد. رمان « ورم » يکي از آثار شاخص ابراهيم الکَوني است که با ترجمه محمد علي عسگري از سوي نشر فلات منتشر شده است. از همين نويسنده يک اثر ديگر قبلا از سوي فرشته مولوي و يک رمان ديگر تحت عنوان « خونابه سنگ » از سوي عسگري ترجمه و منتشر شده بود . در رمان خونابه سنگ ، الکوني به ارتباط انسان و طبعيت مي پردازد اما در رمان وَرم او ارتباط بين انسان و قدرت را مي کاود . رمان وَرم در واقع تجسم نمادين ديکتاتورهاي حقيري است که سالهاي سال بر خاورميانه حکومت کردند و جز سياهي و تباهي دستاوردي نداشتند. کتاب ورم هرچند زماني منتشر شد که هنوز سرهنگ قذافي در ليبي برسر قدرت بود اما انتشار آن در ليبي ممنوع و براي نويسنده و يا خواننده اش جرايم سختي در نظر گرفته شد . چند سال بعد نظام سرهنگ قذافي فروپاشيد و حوادث بعدي در ليبي به خوبي نشان داد که ويراني ناشي از نظام هاي ديکتاتوري تنها محدود به غارت اموال و دارايي هاي ملت ها محدود نمي شود بلکه آنها شخصيت و هويت ملت ها را دستخوش تغييراتي بنيادين مي کنند به طوري که بايد سالهاي سال بگذرد تا زخم هاي ناشي از آن ترميم شود . ابراهیم الکَونی سال 1948 در شهر غدامس لیبی ، واقع در نزدیکی مرزهای تونس و الجزایر به دنیا آمد . او به قبیله الطوارق تعلق داشت که یکی از قبایل ساکن در شمال آفریقاست و در سه کشور لیبی ، موریتانی و نیجر حضور دارند . این قبیله به آن شهرت دارد که مردان شان نقاب می زنند و برعکس زنان شان چهره های خود را آشکار می کنند . پس از تحصیل در سبها به مسکو رفت و آنجا لیسانس و سپس فوق لیسانس خود را در علوم ادبی و نقد از دانشگاه گورکی گرفت ( 1977) . در طول زندگی خود مشاغل متعددی در وزارت خانه های رسانه و فرهنگ داشت . سال 1975 به عنوان خبرنگار خبرگزاری لیبی در مسکو فعالیت کرد . سال 1987 مشاور رسانه ای سفارت لیبی دراین کشور و سپس در سوییس ( 1992) شد . مدتی نماینده دوستی لیبی و لهستان در ورشو ( 1978) و مشاور فرهنگی سفارت لیبی در ورشو ( همان سال ) و سردبیر مجله دوستی لهستان ( 1981 ) بود . بعدها نیز وابسته فرهنگی سفارت لیبی در مسکو ( 1987) و وابسته فرهنگی سفارت لیبی در سوییس ( 1982 ) شد . هم اکنون بازنشسته و در سوییس زندگی می کند . الکَونی به 9 زبان مسلط بوده و بیش از 70 اثر از خود برجای گذاشته است . بخشي از اين آثار شامل رمان هاي اوست و بخش ديگر به آثار تحقيقاتي او در زمينه هاي ادبيات ، نقد، اسطوره شناسي قبايل آفريقايي و برخي مسايل روز مانند مهاجرت اختصاص دارد . او تاکنون موفق به جوایز متعددی از جمله جایزه کنفدراسیون سوییس به خاطر رمان « خونابه سنگ » سال 1995 ، جایزه بین المللی لیبی به خاطر کل آثارش در سال 1996 ، جایزه کمیته ژاپنی برای ترجمه رمان « تبر » درسال 1979 ، جایزه کنفدراسیون سوییس به خاطر ترجمه آثارش به آلمانی 2005 ، مدال شوالیه هنر وادبیات فرانسه 2006 ، جایزه کلمه طلایی از کمیته فرانکفورت وابسته به یونسکو شده است . از الکونی تا کنون چند بار به عنوان نامزد جایزه نوبل ادبیات نیز یاد شده است .