در تاریخ دنبال چه هستیم؟
حسام اسماعیلی

در تاریخ دنبال چه هستیم؟

تاریخ:قلمروی فراموشی
حتما زیاد شنیده اید که خواندن تاریخ وقت تلف کردن است و هیچ کاربردی در زندگی ندارد. راجع به عبرت آموزی از تاریخ هم زیاد شنیده ایم. اما مهم تر از همه ی این ها داستان تاریخ است که به مثابه کتابی ارزشمند همواره در اختیار ماست. اگر انسان ها در دل تاریخ سیر کنند و به تاریخ  نه به عنوان مبحثی کسل کننده و تلف کننده وقت بلکه به عنوان داستانی شیرین بنگرند خواهند دید که شیرین ترین داستان های جهان در تاریخ نهفته اند.حتی بعضی از مشهورترین داستان های جهان که هم اکنون نیز خوانده می شوند همه از دل تاریخ سر برآورده و با تخیل انسانی ترکیب و اسطوره را به وجود آورده اند . مگر غیر از آن است که تمامی کتابها و داستان ها نماینده و روشنگر دوره های تاریخی خود هستند؟ انسان در تاریخ با مردمانی روبه رو می شود که برای هر موقعیتی آماده بوده اند و از این نکته که‌ هر لحظه مرگ درکمین آن هاست، بسیار بیشتر از جوامع امروزی آگاه بودند .محیط غالفگیر کننده بود و خطرات توانایی انسان را در کوچکترین جنبه های زندگی نیز مورد امتحان قرار می داد و به هر چه خلاقانه تر بودن زندگی انسان ها کمک می کرد.اگر نیک بنگریم در هیچ جنبه ای از زندگی انسان مانند تاریخ مرگ به او نزدیک نبوده است.  انسان هایی که مجبورند برای هر خطر و موقعیتی آماده باشند.  محیط غالفگیر کننده بود و  طبیعت هر لحظه انسان ها را در شرایطی قرار می داد که آن  ها مجبور به وفق خود با محیط می شدند. این موضوع بشر را گونه ای سرسخت به بار می آورد و مقاوم در برابر مشکلات.حرکت و پویایی در زندگی انسان به معنای کامل آن وجد داشت . این آمادگی بشر او را به سمت پیشرفتی  عظیم می برد. انسان که در ذات خود امنیت طلب است به دنبال محیط امن و امکانات همیشه در دسترسی بود که باعث می شد انسان دست به خلاقیتی بزند و در محیط تغییر ایجاد کند.

عقل

تاریخ از جایی شروع شد که انسان تصمیم گرفت تغییر ایجاد کند. طبیعت را پیش بینی کند و هر لحظه به اهدافی که با خوش خیالی در سر می پروراند نزدیکتر شود. اما طبیعت برای هزاران سال قوی تر بود. انسان با تنها سلاحی که همواره در دسترسش بود به ستیز با طبیعت می پرداخت : عقل. یگانه قدرتی که دیگر حیوانات فاقد آن بودند. و به راستی بشریت بر پایه های اندیشه ساخته شد. انسان به واسطه ی اندیشه در محیط تغییر ایجاد می کرد. حیوانات را رام می کرد، سلاح های جدید می ساخت، به دنبال سرپناهی راحت تر می گشت و هوشمند تر می شد. این محرومیت ها و مشکلات باعث خلاقیتی می شد که نوآوری های بی شماری را پدید می آورد. تاریخ با قهرمان ها و شخصیت هایی منفی از همان ابتدا داستان هایی برای روایت شدن هستند. اما نباید در تاریخ اغراق را وارد کرد. تاریخ با حقایق خود واقعیتی خالص را بیان می کند که نباید هیچ تحریفی مخصوصا از نوع داستانی در آن وارد شود. تاریخ به خودی خود داستان است  و به خاطر تعریف داستان نباید چیزی بر آن افزوده یا از آن کم شود. اما همه ی ما به خوبی می دانیم که بدون قضاوت کردن نمی توان روایت کرد.

اما در تاریخ دنبال چه می گردیم؟
 این سوالی ست که ممکن است به ذهن هر کسی برسد. انسان در مقابل تاریخ بدهکار است. تاریخ می توانست بهتر از این رقم زده شود. طبیعت انتقام تغییرات تحمیلی انسان ها را می گرفت. با بیماری ها و حوادث طبیعی . حوادثی که انسان را به عنوان مزاحمی از خطرها آگاه می کرد، اما کار به اینجا ختم نشد. انسان ها می خواستند از یکدیگر نیز انتقام بگیرند و نتیجه ی آن جنگهایی که از همان ابتدای بشریت با نزاع هایی کوچک بین قبیله ها و افراد آغاز شد. چه کسی می داند اولین نزاع تاریخ چه زمانی اتفاق افتاد؟ تاریخ در ما احساسی را بیدار می کند  که هیچ چیزی در جهان نمی تواند. تاریخ ما را به فراموشی مشترکی می رود. فراموشی که فرصت یادآوری تاریخ را به ما می دهد. فراموشی بانک تاریخ است :قلمرویی که انسان ها زمانی را که فراموش کرده اند در آن جا می گذارند. تاریخ می تواند به مانند دسترسی انسان ها به حافظه ای همگانی باشد. هر زمان انسان  نیازی به مقابله با مشکلی داشت این تاریخِ فراموش شده در اختیار اوست. ما برای چه فراموش می کنیم ؟ تا دوباره آن را به یاد آوریم. ما قلمرویی به نام تاریخ در اختیار داریم نه برای عبرت گرفتن و نه برای اینکه آن را آموزش دهیم بلکه برای اندیشیدن و نوآوری کردن . قلمرویی خصوصی که هر انسان در هر جایی از زمین می تواند به آن دسترسی داشته باشد. انسان هرگز از اندیشیدن دست بر نمی دارد. تاریخ اندیشیدن و فراموشی انسان هاست و پر از جنگ هایی است که مردم آن ها را به فراموشی سپرده اند. با نگاهی به آن ها می توانیم بفهمیم که جنگ ها برای چه اهدافی  آغاز می شدند دلایلی همانند کشورگشایی  و عقاید و مذهب. در تاریخ باید در پی خلاقیتی ناب باشیم که انسانیت را می ساخت.
ما باید در تاریخ به دنبال یادآوری باشیم. یادآوری هر آنچه در تاریخ جا گذاشته ایم. تاریخ  شاید در نگاه اول بازگویی موضوعاتی تکراری باشد اما بیشتر از آن تاریخ سازنده ی انسان های بزرگ است. انسان هایی که در آینده به گذشته ای نیاز دارند تا اندیشه اشان از آن ساخته و پرداخته شود. تاریخ سرگذشت مردان بزرگ  و سازنده ی بزرگمردانی دیگر.