گزینه ای از شعر زنان انگلیسی زبان
با ترجمه و گردآوری رزا جمالی


گزینه ای از شعر زنان انگلیسی زبان
با ترجمه و گردآوری رزا جمالی نویسنده : رزا جمالی
تاریخ ارسال :‌ 26 مهر 00
بخش : معرفی کتاب

آنتولوژی ده شاعر زن انگلیسی زبان

به ترجمه رُزا جمالی منتشر شد.

 

 

این کتاب که لاله‌ها نام دارد توسط نشر ایهام منتشر شده و در 150 صفحه ، به قیمت 49000 تومان در بازار موجود است.


در دیباچه ی این کتاب مترجم نوشته است:
 
شاعران زن هزاران سال شعر نوشته اند. امر مسلم در این بررسی این ست که تاریخ شعر زنان از درازای تاریخ فمینیسم طولانی تراست.
زمانی که شعرهای این کتاب را بخوانیم در می یابیم که زنانِ شاعر در چیزهای مختلفی نوشته اند.
مضامین شعرِ زنان چه بوده است؟ آن ها به چه جور سبک هایی از کلام علاقه نشان داده اند و از چه دایره ی کلماتی استفاده کرده اند؟ در این کتاب به بحث دراین باره می نشینیم.
بر مبنای نظریه ی لیکاف زنان از دایره ی واژگانی خاصی برخوردارند و از سبک کلامی مخصوص به خود بهره می گیرند، آن ها از دامنه ی وسیعی از رنگواژه ها استفاده می کنند، از دشواژه ها کمترین استفاده را می کنند و به تشدید کننده ها بسیار علاقمندند، حروف  اضافه و علائم سجاوندی را به دقت به کار می بندند ، از زبان غیر معیار می گریزند و توصیفات ظریف و دقیقی را از محیط به رشته تحریر در می آورند. بررسی های زبانشناختی بسیاری بر عالم مقال زنانه صورت گرفته است و شاید بعد از خواندنِ این کتاب ذهنِ ما به تکاپو بیفتد که مختصات زبان زنانه را بیابد و در چند و چون آن اندیشه کند.

لاله ها
در بررسی تاریخ مکتب اصالت زن-محور خوب است که در ابتدا به نام سیمون دوبوآر برگردیم و با نقل قولی از او آغاز کنیم : " من زن به دنیا نیامدم، من زن شدم". با این گفته او معتقد است که تعاریفی که جامعه مردسالار از جنس دوم ساخته است، زنان را ناچار کرده است که به ماهیتی کلیشه ای و ناخواسته تن دردهند که مطابق سلیقه ی مردان باشد، از الزامات آن ها تبعیت کنند و از زاویه یک مرد خود را تعریف کنند. شاعرانی مثل سیلویا پلات، آن سکستون و دوروتی پارکر به مخالفت با این کلیشه ها می پردازند، زن را در حصار خانگی اش نمی پذیرند و می خواهند نقش های دیگری به غیر از زن خانه دار، معشوقه، مادر و همسر را در خود بیابند و آن را تعریف کنند.
از موارد دیگری که بارها در ادبیات مردسالارانه دیده شده است؛ نگاه کردن به زن و جسم او به عنوان یک ابژه ی جنسی و معیار گذاشتن برای آن است؛ اگر به دو شعر "خواستگار"و "خانم شایسته" در میان آثار سیلویا پلات و دوروتی پارکر رجوع کنیم مراتب اعتراض آن ها را به این نگرش می بینیم که آن ها چقدر از شیء انگاشتنِ زنان بیزارند.
کتاب دیگری که باید در اینجا به آن اشاره کنم؛ کتاب "اتاقی از آنِ خود" ویرجینیا وولف است و او در این کتاب تعبیری به نامِ "خواهر شکسپیر" را مطرح می کند و پرسش می کند که آیا اگر شکسپیر خواهری به همان ذوق و قریحه می داشت می توانست به این درجه از سرشناسی و مقبولیت اجتماعی برسد و استعداد خود را به کار ببندد تا آثاری ارزشمند بیافریند؟ و در اینجا به مفهوم تبعیض در پذیرفته شدن یک اثر ادبی از جانب یک زن می رسیم و نمونه ی عملی و بارز آن را می توانیم  در زندگی ادبیِ پس از مرگ چند شاعرِ زن نظیر امیلی برونته، امیلی دیکنسون و سیلویا پلات بیابیم و اینکه آیا آن ها قربانی باورهای سنتی و عام نبوده اند و چرا در زمانِ حیاتشان به خوبی دیده نشده اند و از آثارِ آن ها قدر شناسی نشده است. نابرابری اجتماعی بین زنِ شاعر و مردِ شاعر در زندگیِ شخصی زوج های ادبی نظیر سیلویا پلات و تد هیوز قابل بررسی ست.
مکتب فمینیسم دوره های مختلفی را در بر می گیرد. این دوره‌ها را می توان به دوره ی نخست یعنی زمانی که شاعران زن  الگوهای مردانه را مورد تقلید خود قرار می دادند و حتا از نام های مستعار مردانه استفاده می کردند و پس از آن دوره ی دوم که زنان به حق و حقوق خود در اجتماع می اندیشیدند و می توان انگاشت که از منظری اجتماعی و حتا سوسیالیستی به شعر نگاه می کنند و این  نوع نگاه را می توان در شعر اعتراف زنان از جمله آثارِ آن سکستون، سیلویا پلات و دوروتی پارکر دید تا دوره سوم و نهایی که زنان به قول ژولیا کریستوا به نوعی خلاقیت زنانه در حوزه ی زبان و متن می رسند که لذت از متن زنانه را برای خواننده به ارمغان می آورد.
تقسیم بندی من در بالا همان سه دوره ای بوده است که الن شوالتراز ادبیات زنانه مطرح کرده است . منتقدان زن به تقسیم بندی دوگانه ی زن به زن فرشته و زن شیطانی اعتراض کرده اند و این دوگانه انگاری را حاصل نگرشی مردسالارانه می پندارند. درنگرش انتقادی بر دنیایی دوگانه محور که ژاک دریدا آن را مورد انتقاد قرار می دهد،  نگرش اخلاقی که به زن بر پایه ی پندارهای سنتی موجود است نیز پس از ساختارشکنی ازین تفکر دوگانه فرومی ریزد، بسیاری از کلیشه ها نظیر سخت/ نرم، لطیف / زمخت ، ضعیف / قوی، زشت/ زیبا و ... نیز تعاریف مردسالارانه ایست که با آن ها هویت جنسِ دیگر(جنسِ دوم) را قالب زده اند و بایسته ی ساختارشکنی ست.
شاید امروزه زنان شاعر بتوانند به زبانی ویژه ی خود دست پیدا کنند که حاصل نوع زیست بیولوژیکی، نشانه شناختی زبانی و هویت فرهنگی آن هاست که از زیست بوم تا استعاره سازی در حوزه ی اجتماع را در بر می گیرد.
شاعری مثل "لوئیز گلیک" که برنده ی جایزه ی نوبل است زیست بومی زنانه را برای خود تعریف می کند و "مارگرت اتوود" هم شاعری ست که در این زمینه کوشیده است. شاعری مثل "آدرین ریچ" که به جنگ استعاره ها و کلیشه های مردانه می رود تا دنیایی نوین و زنانه را باز سازی کند، شعر "شیرجه زدن در کشتی شکسته" ازین جمله شعرهاست.
و شاعری مثل "کارول آن دافی" اساطیر را از منظر یک زن دوباره بازسازی و روایت می کند . او به گلوی خاموش زنان در گستره ی تاریخ صدا می بخشد که شعر لیدی لازاروس اش را می توان ازین گونه شمرد.
لاکان و کریستوا چاره را برگشتن به دوران پیشازبانی و ساخت و پرداختِ نشانه شناسی زنانه می دانند. سیکسو زبان شعر را به دلیل برهم شکستن ساخت های پیشین مهم تر از دیگر غالب های ادبی می‌داند و آن را عرصه ای قابل توجه برای به رخ کشیدن ادبیات زنانه می‌شمارد.
شاعران سیاهپوست، آسیایی، مهاجر و اهالیِ مستعمرات بریتانیا خوانش دیگری از فمینیسم را به دست می دهند که آن را فمینیسم پسااستعماری می خوانیم، به گونه ای که زن لیبرال و آزادیخواه در این نقطه از جهان را متفاوت از یک زن غربی به تصویر بکشد.
گایاتری چاکراورتی اسپیواک نظریه پردازی هندی ست که بر تحمیل کردن الگوی فمینیسم غربی بر زنان شرقی انتقاد می کند و جهانی شدن را عامل آن می داند؛ او در گفته مشهورش می گوید که غرب همیشه انتظار دارد که یک مرد سفید پوست بیاید و زنی آسیایی با پوستی تیره  را از دست مردان تیره پوست نجات دهد. اسپیواک چاره ی زنان خاورمیانه را در اروپامحوری نمی داند و طرح آزادی سازی زنان از سنت ها را طرحی برای سلطه جویی غرب در آسیا می داند.
اما مسئله ی دیگری که در سال‌های اخیر در نقد ادبی زن- محور مطرح بوده است و به آن موج سوم لقب داده اند زیر بنای بسیاری از آثار ادبی‌ست  که  زن را به عنوانِ آن دیگری نفی می کند . در اینجا معضل جنیست از نگاه " جودیت باتلر" مطرح می شود . اصلا آیا می بایست زنان را "  آن دیگری " قلمداد کنیم و از آن چیزی مجزا بسزایم که بر پیشفرض های نگاه مردسالار استوار شده؟ این لقب " دیگر" در تبارشناسی نقد ادبی زن - محورانه با پائین تر و کمتر و بی ارزش تر مترادف است. جودیت باتلر و اسپیواک بر سر این پیشفرض می جنگند. اسپیواک که از نظریه پردازان نقد پسااستعماری نیز هست، این واژه را در هر دو قاموس نگرش زن محورانه و پسا استعماری به کار می برد که مجزا کردن زنان شاهدی ست برای ناچیز شمردن آنها. حال چگونه است که جودیت باتلر می خواهد به معضل جنیست پایان دهد؟ جولیا کریستوا می خواهد ادبیاتی با نشانه شناسی زنانه بیافریند و لحظه ی لذت زنانه را در غالب ادبیات نمایش دهد و هلن سیکسو به جستجوی ادبیاتی از جنس زنانه است.
در این مجموعه ناچار بوده ام به خاطر جنبه های آسیب شناختی وجامعه شناختی ادبیاتِ زنان اطلاعات زندگی نامه ای پاره ای ازین شاعران را ذکر کنم گرچه از نقد نو تا به امروز نقد و بررسی یک متن بر اساس اطلاعات زندگینامه ای قابل استناد نیست ، سندیت بخشیدن به این وقایع در اینجا نقش مطالعات بینارشته ای را پیدا می کند.

 

با هم شعری از کتاب را می خوانیم:

شبیه مجسمه ای غول پیکر و برنجی نیست،
نه!
و شهرتی یونانی هم ندارد!
با ساقِ پاهایش در نوردیده است
و از سرزمینی به سرزمینی دیگر می شتابد
جائیکه به نمک دریا شسته می شود
و بر دروازه های غروب ایستادگی خواهد کرد
زنی بزرگ و مشعل به دست
که از نورهایی که زندانی اند جان گرفته
و شهرت از آنچه در حصر بوده یافته
نامِ او مادرِ تمام تبعیدهاست
با دست هایش که نشانه می روند
در خوش آمدگویی جهانی دیگرست بر شما
و اینگونه است که می درخشد
چشمان ملایم اش بر جهان فرمان می رانند
این اسکله ای ست که در میان هوا پل بسته
و دو خواهرشهر را وصل کرده.
"با خود دار آن سرزمینِ عهدِ عتیق را،
داستان های شما تکان دهنده ست
و بر جهان فریاد می کشند
بر لب هایی مهر و موم
نقش بسته،
به من بده!
تمام خستگی هایت را!
آنچه بر پشت تو سنگینی کرده
و آرزوی آزادی را به حسرت کشیده
انگار که پاروها دست تو را به این ساحل بسته
بی خانمان ها را به این سمت کشانده
طوفانی ست که به سمتِ من می آید
و چراغی که آن را نگه داشته ام
بالا برده ام اش این را
و در کنارِ این در که مطلاست."

اما لازاروس


 رزا جمالی
رُزا جمالی دانش آموخته ی کارشناسی ارشد ادبیات انگلیسی از دانشگاه تهران است. از او تاکنون شش مجموعه شعر، یک نمایشنامه، یک مجموعه مقاله ، دو آنتولوژی ترجمه شعر انگلیسی و پنج کتاب در عرصه ی ترجمه‌ی شعر جهان منتشر شده است.

 

 

" لینک خرید کتاب "

 

 

   لینک کوتاه :

  چاپ صفحه
بیان دیدگاه ها
نام و نام خانوادگی : *
ایمیل :
URL :
دیدگاه شما : *
  کد امنیتی
کد امنیتی :