پرده هایی از شعر حجم
مانی رضایی
پرده هایی از حجم گرایی
اولین کاشف خلاقی که زندگی عرفانی خود خواسته اش منجر به خلق ده پرده طرح برگرفته از دفتر دلتنگی ها(1) شد دکتر بیانکینی(2) شاعر ایتالیایی بود، که بارقه های نقاشی اش زاییده طبابت از کور سوترین و محروم ترین مناطق ایران تا دفتر شعر دلتنگی ها را در برگرفت.
جوهر کلام سراسر ایماژش تب خلق هیجانات انتزاعی هنرمندان پیشرو (دهه 40 و50) را بالا می برد، همین نفوذ کلامش باعث استحکام قلمرو رویایی را در مهمترین گالری های معاصر از هنر جدید تا تالار نقش و یادداشت های شخصی اش از حسن قائمی تا نوشتار تحسین بر انگیزش برای نقاش فرانسوی کلود میکل(3) در گالری بریژیت را می توان گوشه ای از ارتباطات تنگاتنگ او با عوالم هنر آوانگارد شرق و غرب دانست. نگاهی مختصر به این دوره طلایی و ادوار پس از آن در طیف های مختلف هنری پرده های دیگر از حجم گرایی را کنار می زند.
به عنوان چند نمونه می توان به پرده های تصویرسازی شده توسط فرشید مثقالی گرافیست در کتاب ( می تراود مهتاب (4) ) تا طراحی جلد صفحه گرام ( آواز های امروز(5) ) به قلم همین گرافیست با پرده نوازی های رامین و مجید انتظامی با آواز پری زنگنه و صدای خود شاعر رویا(6) اشاره کرد .
در پرده تئاتر نیز رسوخ کلام و کاربرد ترجمی شعر رویایی از فدریکو گارسیا لورکا به نوعی اجتناب ناپذیر است. چرا که به خلق درام در سه پرده و شش تابلو از نمایشنامه ( یرما(7) ) که به کارگردانی و ترجمه متن پری صابری در تالار رودکی انجامید.
با همین بهره گیری ها از دلتنگی شماره ده یدالله رویایی در پرده سینما این بار فیلم ( چه هراسی دارد ظلمت روح (8)) به کارگردانی نصیب نصیبی وجهی دیگر از حجم گرایی تصویر می شود.
از همین سکوی پرتاب که شعر حجم بستر تجسمی آن را می سازد، پیامد های دیگر منجر به خلق پرده هایی که به پرفورمنس ( چشم شنوا(9) ) در موزه برنه انجامید، پرده هایی از بداهه نوازی، بداهه گویی (شاعر: یدالله رویایی ) و مهم ترین پیامد هنری تجسمی آن اجراء: رفتار هنری نقاش مهم جنبش سقاخانه ایران شارل حسین زنده رودی که این بار در خلق اثرش، کنشی برخورد می¬کند همانند( جکسون پولاک(10) ) که درست چهار دهه پیش از این اجرا، با قرار دادن بوم بر کف اتاقش و با پاشیدن رنگ و ضربه های سریع قلم مو چنین اجرایی خلق کرده بود.
پرده های دیگری نیز در حوزه طراحی با مضمون کتاب هفتاد سنگ قبر(11) که تعداد طرح ها به صد و پنجاه عدد می رسد، توسط نقاش معاصر ایرانی ( علی نصیر(12) ) خلق می شود. با بهره گیری از همین طرح هاست که اجرایی به نام ( Poetry Performance ) توسط خانم نازنین آیگانی(13) و رویایی با خوانش اشعار و گذر طرح ها به صورت اسلاید می انجامد. و با همین تأسی از هفتاد سنگ قبر است که افشین شاهرودی ( شاعر – عکاس(14) ) عکس هایی از ترکیب خود شاعر و سنگ قبرها ظاهر می کند. از طرفی مهمترین موضوعات بحث و پایان نامه دانشگاه در حوزه گرافیک نیز از کتاب هفتاد سنگ قبر بی بهره نیستند، که می توان به تایپ فیس های زینب ایزدیار(15) با استفاده از چیدمان تشابهات حروف فرمی تازه جهت خوانش و نبش قبر لایه های اشعار هفتاد سنگ قبر کرد و شهرزاد چنگلوایی(16) نیز با علم اینکه رویایی می گوید معنای شعر شکل شعر است تا با رابطه معنا و فرم به مقام تایپوگرافر، اشعار را در قالب سه بعدی به آغوش همکلاسی اش می سپارد و از آنها عکس تهیه می کند تا به برزخ بین دو چیز خوانشی محسوس بخشد. همینطور نقاشی های خسرو برهمندی با تکنیک میکس روی چوب با الهام از اشعار رویا در کتاب ( فاصله در خود (17) ) را از دیدگان عبور داد تا به پرده هایی که پس از گذر از گذار رویداد های مهم چند دهه تا کنون یاد شد به پرده های خلق شده توسط خود شاعر برسیم جایی که هبوط کلام حجم به کمک رنگ ها به حکم فرما ترین کمپوزسیون آثار یدالله رویایی مبدل می شود ، شاعری با چکانیدن رنگ بر کاغذ و محاط کردن شاه بیت شعرش در فرم انتزاعی اثر اکتفاء می کند و ابیات دیگر را رنگ ها بازنمایی می کنند.
به عنوان مثال در تابلوی از تو می آید آنچه که منم به اشکال شبح شده رنگی که جانشین ابیات دیگر می¬شوند، توده های رنگی ملتهب که ابیات دیگر از شعر حجم را بدون فینالیته می کند ، فینالیته ای که به قول خود شاعر همیشه ناپیداست . غایت شیء همان ندیده شیء است.
در درنگ رنگ های آثار یدالله رویایی باز هم دفتری دیگر از شعر های او هستند که مرور می شوند. برای مخاطبانی که با دسته گل سکوت چشم¬هایشان را به ضیافت این آثار می برند.
زمستان 1397
1- دلتنگی ها/ یدالله رویایی/ چاپ اول/ انتشارات روزن/ سال 1346
2- دکتر وینچنزو بیانکینی(vincenzo bianchini) پزشک، شاعر، نقاش و مجسمه ساز ایتالیایی (1903 ویتبرو ایتالیا، 2000ژنو سوئیس) برای مطالعه بیشتر به مقاله داریوش اسدی کیارس شماره 139 مجله تندیس و کتاب آبسار شیطان به قلم بیانکینی با ترجمه ایرج انور، چاپ نخست/ سال 1397/ انتشارات ماهریس مراجعه شود
3- کلود میکل در جهان ابریشم / از مجله تماشا / سال 1357 / شماره 283 / به قلم ید الله رویایی
4- می تراود مهتاب/ شعرهایی از شاعران معاصر ایران/ نقاشی از فرشید مثقالی/ دی ماه 2536/ انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
5- صفحه گرامافون (آوازهای امروز) از انتشارات کانون پرورش فکری کودکان ونوجوانان/ سال1354 برای مطالعه بیشتر به کتاب: IRAN:RPM_COLLECTION OF KANOON'S VINYL RECORD PRODUCTIONS_ EDITED & COMPILD BY ALI BAKHTIARI مراجعه شود.
6- کاست صدای شاعر«یدالله رویایی»/ آهنگ ساز: مجید انتظامی/ موسیقی و اتود در گزیده های « شعرهای دریایی»، «دلتنگی ها» و «از دوستت دارم» به انتخاب احمد رضا احمدی/ انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان/ سال 1353
7- یرما/ فدریکو گارسیا لورکا/ ترجمه متن و کارگردانی از پری صابری/ ترجمه اشعار: یدالله رویایی/ انتشارات روزن/ سال 1347
8- چه هراسی دارد ظلمت روح / فیلم سینمایی در ژانر سینمای حجم/ به کارگردان نصیب نصیبی/ 90 دقیقه ای، 35 میلیمتری/ تهیه شده در تلویزیون ملی ایران/ نمایش داده شده در ششمین جشن هنر شیراز
9- چشم شنوا (L,oiel Ecoute) / کاتالوگ 75 برگ از انتشارات موزه برنه/ درباره اجرای یدالله رویایی و نقاشی های حسین زنده رودی/ سال 1994
10- جکسون پولاک (1956-1912) یکی از تاثیرگذار ترین هنرمندان اکسپرسیونیستی انتزاعی قرن بیستم
11- هفتاد سنگ قبر / یدالله رویایی / چاپ اول / انتشارات داستان سرا / سال 1387
12- علی نصیر ( از مصاحبه امیر سقراطی در ماهنامه هنر و ادبیات، تجربه شماره 60 ) / دی ماه 1397
13- نازنین آیگانی / تصویرساز کتاب کودک / از مصاحبه نگارنده اجرای Poetry Performance در فرانسه در سال 1390 به همراه شاعر اجرا شد.
14- برخی از عکس های ظاهر شده در مجله کِلک تیر 1374 شماره 61-64 قابل مشاهده است.
15- زینب ایزدیار / گرافیست و طراح لباس / ساکن آمریکا / از مصاحبه نگارنده / مطالب فوق برگرفته از موضوع پایان¬نامه Fuse Magazine And Conferences برداشت شده است.
16- شهرزاد چنگلوایی / مجسمه ساز / ساکن آمریکا / از مصاحبه نگارنده ( کشف رویایی انگار دیدن دریایی معلق در افق بود )
17- فاصله در خود/ چاپ اول/ انتشارات مکیک کانادا/ نقاشی های خسرو برهمندی/ سال 2009
| لینک کوتاه : |
