مکث و مروری بر مجموعه ی شعر " منفی باف" سروده ی بهمن نشاطی
عبدالرضا قنبری

انگشت بر دردها در میان واژه ها
مکث و مروری بر مجموعه ی شعر " منفی باف" / سروده ی بهمن نشاطی
عبدالرضا قنبری

رسیدن به شناختی جامع و کامل از یک شاعر ، مستلزم مطالعه گسترده و همه جانبه ی آثار اوست. اگر چه  پیش تراز نشاطی  مجموعه هایی به جد و طنز منتشر شده است ، اما شناخت و بررسی من  نه تنها بر اساس شعرهای منتشر شده – چه به شکل کتاب و چه آثار نشر یافته در نشریات مختلف – بلکه سال های دوستی و از آن هنگام که فعالیت های ادبی و شعری خود را آغاز نموده ، کار را بر من در بررسی و تحلیل شعر وی آسان می نماید.
عنصر روایت یکی از مولفه های کارآمدی است که شعر فارسی همواره از آن بهره  گرفته وتوجه به  کاربرد مولفه های این عنصردر خلق گزاره های شعری موثر بوده است.شاعر با تخریب روایت و آشنایی زدایی و نحوه ی به کار گیری زبان ،  امکان می یابد تا نگاه تازه و متفاوتی به مخاطب بدهد و این امکان را به وجود بیاورد که شنونده و یا خواننده شعر نسبت به جهان پیرامون به نگرش تازه ای دست یابد و یا نوع نگاه مخاطب را نسبت به حوادث ، به گونه ای که خود می خواهد تغییر دهد.
در این شیوه که البته در ادبیات معاصر راه تازه ای و گاه متمایزی را نسبت به گذشته ی شعر فارسی در پیش گرفته ، به شاعر و مخاطب این امکان را  که  در فضایی آشنا صمیمانه به همدلی و هم فکری با یکدیگر در بپردازند .شاعر با بیانی روایی و آفرینش موقعیت های متنوع در محیط پیرامونی و معرفی شخصیت هایی که در معرض اتفاقات زندگی اند ،فضایی را معرفی  و ترسیم می کند که باعث جذب و همدلی مخاصب شود.
بهمن نشاطی چه در این مجموعه و چه در دفتر طنز " به لهجه ی سنجاق" که پیش تر (سال 1393) منتشر نمود با تاسی از فضای موجود در شعر معاصر ، با تخریب عناصر روایی و به هم ریختن مناسبات علت و معلولی ، خط روایی شعرها را از میان بردارد و داستان وارگی مونولوگ ها را از بین میبرد تا با همچین امکانی، اندیشه و ذهن مخاطب را در تداعی متن و ساخت مفاهیم آزاد بگذارد. این شیوه به همراه بهره گیری از آشنایی زدایی از بیان روایی ، دغدغه های فردی و اجتماعی و تناقضات محیط پیرامون را در شعرش بیش از پیش برجسته تر می نمایید.
مجموعه طنز " منفی باف " دومین مجموعه شعر طنز نشاطی ، محصول رویکرد اجتماعی اوست نسبت به وقایع و اتفاقات اجتماع  و محیط پیرامون .با آن که نشاطی در مجموعه های شعر غیر طنز نیز خوش درخشیده و صاحب آثار بسیاری است ، ماندد:" وقتی کنارم باشی"، " دیگر برای خداحافظی دیر است"،" خاطرات تو و دلتنگی ها" و" شب همچنان شب است " و... . با این همه آنچه دفترهای شعر نشاطی را برجسته تر در برابر دیدگان مخاطبان قرار می دهد، به تصویر کشیدن مفاهیم متعارف موقعیت های آدمیان و توجه به انسان و دردهای مشترک آنها در جهان امروز است.اگر چه عنصر طنز گاهی با تخیل و در آمیختن آنها با وقایع اجتماعی  ویژگی ممتاز و متمایزی برای مجموعه " منفی باف " بوجود می آورد ، اما بیان انتقادی شاعر در تصاویر چند کانونه  که هربار به آشوبی علیه تناقضات اجتماعی بدل می شوند از مهم ترین شاخصه ی این مجموعه ی شعر به شمار می آید. رویارویی با این تناقضات و تعارضات شاعر را بر می انگیزاند تا آنها را برملا سازد.تناقضات و تعارضاتی که جز با بیان طنز امکان پذیر نیست. حوادثی که شاعر و مخاطب هر دو در مسیر فرسایش و افت و خیز روزانه تجربه کرده اند و در نهایت همین اتفاقات شاعر را وامی دارد تا به زبان طنز و ریشخند انگشت بر دردها و رنج ها یی بگذارد که بر انسان امروز رفته است.
گاه پیدا و گاه پنهانیم
اندکی این واندکی آنیم
غم از این دل مگر ببندد رخت
روز و شب را ترانه می خوانیم

در پی لقمه ایم بی شبهه
از طلبکار خود گریزانیم
بطری آب معدنی در دست
هم بنوشیم و هم بنوشانیم(ص 31).
کتاب " منفی باف" در واقع سمفونی درد انسان به زبان طنز است . خرده روایت هایی که با همپوشانی یکدیگر کنار هم قرار می گیرند تا روایتی عینی و ملموس از زندگی انسان معاصر را ترسیم کنند. اما در مجموع این روایت ها مسیری منسجم را در متن بازسازی می نماید. اندیشه ای منبعث از رویکرد اجتماعی / انسانی شاعر .مضامین مجموعه " منفی باف" فقر،مشکلات آموزشی،معظلات اقتصادی ،تبعیض ،زن و زندگی خانوادگی و شهرنشینی و... .
چنین فردی که " برنامه نویس" است
برای کار، مانده در خماری
تقاضا دارم از تو با همین شعر
نگفتم مستقیم از شرمساری
شما آخر لطف و مرامی
و داری دل به قدر یک قناری
بده دستان سبزت را به دست –
کسی که از تو دارد چشم یاری
اگر کاری توانستی ، چه بهتر!
و گرنه کار او شد " بد بیاری"
خلاصه پیش او ضایع نفرما
مرا که قوم و خویشم با تو، آری! (ص 34)!
شاعر تصاویری ارایه می دهد که در آن تناقضات و تضادها را به مخاطب یادآوری می نماید. تصاویری که انسان در زندگی تراژیک خود با آن روبروست.
از گدایان شهر گرگانم
روز وشب، دربه در پی نانم
نه نیازی به مدرک و فنی
نه غم دکه ای و دکانم
زیر پل ، در پیاده رو، در پارک
توی پاساژ ، دور میدانم...(ص 35)

" لوح تقدیر" من فراوان است
دم کوزه نهادم البته
این همه کارمند دولت هست
این وسط ،من زیادم البته(ص 38)
نشاطی با چینش واژه های یکدست و منسجم خود، نمایی از وضعیت طبقات اجتماع را  بیان می کند.
یارب به حقیر ، حال مطلوب ببخش
آزادی یک مشت دهن کوب ببخش
آینده ی بچه های من در خطر است
لطفی بکن و فقط ژن خوب ببخش(ص 47)
ذهنیت جامعه گرایی شاعر با رویکردی اجتماعی انگشت بر حوادث می گذارد که آدمی در زندگی امروزی با آن روبه روست.گویی نشاطی در پی افشا کردن تضاد ها و دردهای مردم اطراف خویش است که سال ها با آن در نزاع و تنش اند.
من عاشق اختلاس هستم چه کنم
دیوانه ی اختلاس هستم چه کنم
با پوزش از این که قافیه تکراری ست
یک شاعر بی حواس هستم چه کنم(ص 49)
کتاب " منفی باف" ،88 صفحه و شمارگان یک هزار نسخه در سال 1398 انتشار یافت.  موضوعات  شعر ها متنوع است و شاعر با مهارتی که در طنز پردازی دارد نابسامانی ها را به خوبی در شعر بیان می دارد.این کتاب شامل سه بخش ؛ غزل (16 شعر) رباعی(32شعر) و تک بیت (36 بیت) دو قطعه و یک مثنوی است. . سایه معلمی او در اشعارش پیداست  و سالهاست که به آموزش می پردازد .کار نشاطی با توجه به تسلط  او به شعر کلاسیک فارسی ، میانه شعر طنز معاصر و کلاسیک است.در هر صورت شعر نشاطی بیان صادقانه ای است  درباره زندگی معاصرانسان  پیرامون وی ، با بیانی شتاب گونه و سریع تا همه ی آنچه گفتنی و حتا نا گفتنی است بیان کند.تردیدی نیست که باگذر زمان شعر شاعر، زبانی منسجم تر و فرم و ساختی قوی تر می یابد. برای بهمن نشاطی موفقیت های بیشتر آرزو می کنم.  
اول شعر، با خودم گفتم:
بنویسم مگر که خالی شم
آخر شعر دیدم اما نه!
کم نشد اندکی از آن بیشم
کاش می شد به جای قافیه ها
ذره ای هم به خود بیندیشم.
 .